Przesłuchanie podejrzanego w prokuraturze jest jednym z pierwszych etapów postępowania przygotowawczego w procesie karnym. Zgodnie z art. 71 § 1 kpk, aby zostać uznanym za podejrzanego, prokurator wydaje co do konkretnej osoby postanowienie o przedstawieniu zarzutów popełnienia czynu zabronionego albo bez wydania takiego postanowienia postawia zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Decyzję o sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów prokurator powinien się podjąć na podstawie całokształtu zebranych i sprawdzonych dowodów, tj. na podstawie dowodów obciążających osobę podejrzaną oraz dowodów przemawiających na jej korzyść. Nie można opierać się na selektywnie wybranych dowodach. Nie można dokonać tego w sposób dowolny.
Jak wygląda procedura przesłuchania podejrzanego?
Przedstawienie zarzutów
Zanim dojdzie do przesłuchania podejrzanego, muszą mu zostać przedstawione zarzuty. Ten potwierdza zapoznanie się z ich treścią własnoręcznym podpisem wraz z datą, kiedy zarzuty zostały mu ogłoszone. Podejrzany ma prawo żądać, by uzasadnienie przedstawienia mu zarzutów zostało mu przedłożone na piśmie. Kolejnym etapem jest przedstawienie podejrzanemu informacji o jego prawach i obowiązkach. Prokurator powinien umożliwić podejrzanemu zapoznanie się z treścią pouczenia, co ten potwierdza własnoręcznym podpisem.
Przebieg przesłuchania podejrzanego
W trakcie przesłuchania prokurator sporządza protokół. Podejrzany odpowiada na pytania dotyczące między innymi takich kwestii, jak miejsce zamieszkania, stan cywilny, ilość dzieci na utrzymaniu, wysokość osiąganych dowodów, stan zdrowia, leczenie odwykowe, stan majątkowy. Po zebraniu odpowiedzi na powyższe pytania prokurator winien upewnić się, czy podejrzany zrozumiał treść postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Jeśli podejrzany odpowie twierdząco, prokurator pyta go o to, czy przyznaje się do popełnienia zarzucanego mu czynu będącego przedmiotem przedstawionych mu zarzutów.
Celem przeprowadzającego przesłuchanie jest uzyskanie zgodnych z prawdą wyjaśnień. Dla prawidłowego zrealizowania tego celu musi on posłużyć się metodą przesłuchania opartą na treści art. 171 § 1 kpk., ale także wynikającą z dalszych przepisów tego artykułu, który w kolejnych paragrafach nakazuje przesłuchiwanie umożliwiające zadawanie pytań stronom (§ 2), obecność przedstawiciela ustawowego przy przesłuchaniu małoletniego poniżej 15 roku życia (§ 3), nie zadawania pytań sugerujących treść odpowiedzi (§ 4), nie wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej, stosowania hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem (§ 5), nie zadawanie pytań nieistotnych (§ 6). Warunki te mają doprowadzić do uzyskania relacji przesłuchiwanego możliwie najdokładniej obrazującej przebieg zdarzenia.
Stanowisko podejrzanego
Należy podkreślić, iż podejrzany nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności, nie musi dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. Podejrzany może odpowiedzieć na pytanie prokuratora dotyczące stawianych mu zarzutów na kilka sposobów. Może zatem:
- przyznać się do całości do zarzucanego czynu lub czynów
- przyznać się tylko do popełnienia jednego z zarzucanych czynów
- nie przyznać się w ogóle do popełnienia zarzucanego czynu lub czynów
- odmówić udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie
- odmówić udzielenia odpowiedzi na pytania prokuratora, natomiast zgodzić się na udzielenie odpowiedzi na pytania swojego obrońcy
- odmówić składania wyjaśnień
W zależności od tego, jakie stanowisko zajmie podejrzany, kolejny etap przesłuchania może mieć różny przebieg. Jeśli odmówi składania wyjaśnień, przesłuchanie dobiega końca, a on oraz jego obrońca podpisują protokół przesłuchania.
W sytuacji, gdy podejrzany chce dalej składać wyjaśnienia, przesłuchanie jest kontynuowane i składa się ono wówczas z dwóch etapów: wyjaśnień spontanicznych oraz pytań zadawanych przez prokuratora oraz obrońcę podejrzanego.
Wyjaśnienia spontaniczne podejrzanego to takie jego wypowiedzi, w których przedstawia on swoje stanowisko wobec zarzutów w sposób nieskrępowany, przedstawia swoją wersję przebiegu zdarzeń, natomiast drugi etap, czyli pytania prokuratora bądź obrońcy pokrzywdzonego wymagają od podejrzanego udzielania konkretnych odpowiedzi.
Zakończenie czynności przesłuchania
Jeśli zostanie wyczerpana tematyka przesłuchania, podejrzany oraz jego obrońca otrzymują od prokuratora protokół w celu jego odczytania, a w przypadku braku wniosków o jego sprostowanie – w protokole składane są podpisy wszystkich osób uczestniczących w przesłuchaniu. Dodatkowo podejrzany pod swoimi wypowiedziami umieszcza adnotację, iż są one zgodne z jego słowami. Na tym kończy się przesłuchanie podejrzanego w prokuraturze.
Należy pamiętać o tym, iż podejrzany w każdej chwili ma prawo odmówić składania dalszych wyjaśnień bądź odpowiadania na pytania, ma prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, do korzystania z pomocy obrońcy do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania przygotowawczego.
adw. Dariusz Jasiński