Bardzo częstym błędem stron postępowania cywilnego działających bez profesjonalnego pełnomocnika jest tak zwane naruszenie prekluzji dowodowej. Przykładowo można tutaj wskazać, niepowołanie przez stronę wszystkich wniosków dowodowych w treści odpowiedzi na pozew.
Na wstępie należy wyjaśnić pojęcie prekluzji, które oznacza, iż wszelkie twierdzenia strony oraz dowody na ich poparcie, a także okoliczności faktyczne powinny być zgłoszone we właściwym momencie pod rygorem ich pominięcia w toku dalszego postępowania.
Podstawą zasady prekluzji dowodowej w postępowaniu cywilnym jest art. 6 § 2 kpc, który nakłada na strony i uczestników procesu obowiązek przytaczania wszystkich okoliczności faktycznych i dowodów bez zbędnej zwłoki. Wskazana wyżej zasada została uszczegółowiona w art. 207 § 6 kpc oraz art. 217 § 2 i 3 kpc.
Twierdzenia bądź dowody wskazywane przez strony mogą zostać uznane za spóźnione w sytuacji, w której nie zostały w toku postępowania przytoczone niezwłocznie, a na danym etapie były już stronie znane i ich przytoczenie było możliwe. Negatywne skutki naruszenia prekluzji dowodowej dotyczą zarówno stron reprezentowanych przez profesjonalnego pełnomocnika jak i działających samodzielnie w imieniu własnym lub jako przedstawiciel ustawowy. Gdy sąd uzna, iż doszło do naruszenia prekluzji dowodowej zobligowany jest do zastosowania rygoru pominięcia spóźnionych dowodów i twierdzeń. Podkreślenia wymaga, iż nie jest w tym przedmiocie konieczny wniosek drugiej strony postępowania.
Należy też wskazać, że istnieją okoliczności, które mogą wyłączyć negatywne skutki pominięcia spóźnionych dowodów i twierdzeń. Przede wszystkim okolicznością konwalidującą naruszenie prekluzji dowodowej jest uprawdopodobnienie przez stronę, iż niezgłoszenie twierdzeń i dowodów w odpowiednim momencie nastąpiło bez jej winy. Sąd również uwzględni spóźniony dowód lub twierdzenie strony w sytuacji, w której nie spowoduje to zwłoki w rozpoznaniu sprawy lub, gdy spóźnienie spowodowane zostało innymi wyjątkowymi okolicznościami. Katalog okoliczności pozwalających uniknięcia negatywnej sankcji naruszenia prekluzji dowodowej jest szeroki, jednakże należy mieć na uwadze, iż każdorazowo będą one jednak podlegały ocenie sądu. Strona wnioskująca o uwzględnienie spóźnionego twierdzenia bądź dowodu nie ma żadnej gwarancji skuteczności powoływania się na jedną ze wskazanych wyżej okoliczności.
Warto również zwrócić uwagę na następstwa ewentualnego niepominięcia przez sąd spóźnionych twierdzeń i dowodów. Należy pamiętać, iż naruszenie art. 207 § 6 bądź 217 § 2 i 3 kpc poprzez dopuszczenie przez sąd przedstawionych przez stronę spóźnionych twierdzeń bądź dowodów może stanowić podstawę zarzutu apelacyjnego naruszenia przepisów postępowania.
Reasumując, pomimo przewidzianych przez ustawodawcę możliwości uniknięcia sankcji naruszenia prekluzji dowodowej należy bezwzględnie stosować się do tej zasady, albowiem ewentualne negatywne skutki mogą okazać się dla strony niezwykle dotkliwe. Błędy procesowe stron finalnie mogą prowadzić do przegrania procesu z powodu nieudowodnienia podstawy faktycznej powództwa pomimo, iż strona dysponowała stosownymi dowodami.
Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z treścią przepisu art. 6 kc, ciężar udowodnienia twierdzenia faktycznego spoczywa na tej stronie, która z tego twierdzenia wywodzi skutki prawne. Stosownie do treści art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Oznacza to, że sąd nie jest odpowiedzialny za wynik postępowania dowodowego, a ryzyko nieudowodnienia podstawy faktycznej żądania ponosi powód.
