Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności może ubiegać się skazany, jeśli nie rozpoczął jeszcze odbywania kary, a więc gdy jeszcze nie jest osadzony, przyjęty do zakładu karnego. Jeśli skazany jest już osadzony w zakładzie karnym może wówczas starać się o udzielenie przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności.
Odroczenie wykonania kary stanowi odstępstwo od zasady bezzwłocznego wykonania wyroku i od obowiązku skazanego poddania się karze. Dlatego przesłanki odroczenia nie mogą być interpretowane rozszerzająco.
Istnieją dwie grupy sytuacji, kiedy można uzyskać odroczenie wykonania kary.
Pierwsze to odroczenie, którego sąd musi udzielić i dotyczy to sytuacji, gdy skazany cierpi na chorobę psychiczna lub inną ciężką chorobę uniemożliwiającą wykonywanie kary. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Aby ocenić czy w realiach konkretnej sprawy mamy rzeczywiście do czynienia z taką chorobą konieczne jest wywołanie w sprawie opinii biegłego danej specjalności, której schorzenie dotyczy.
Druga grupa sytuacji, kiedy można uzyskać odroczenie wykonania kary jest najczęściej spotykana w praktyce i dotyczy sytuacji, w które sąd może, ale nie musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki, a także gdy powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż trzy metry kwadratowe.
Podanie wszystkich okoliczności, których zaistnienie może stanowić podstawę odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności i tym samym stanowić zbyt ciężkie skutki dla skazanego lub jego rodziny nie jest możliwe.
Przykładowo jednak wskazać można na:
– chorobę członka rodziny, wymagającą opieki, której nikt inny – poza skazanym – zapewnić nie może,
– pozostawanie przez skazanego jedynym żywicielem rodziny,
– jakieś istotne wydarzenie losowe, które wymaga pilnego podjęcia czynności.
Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednakże łączny okres odroczenia nie może przekroczyć roku, chyba że chodzi o kobietę ciężarną lub o kobietę w okresie 3 lat po urodzeniu dziecka i sprawowania nad nim opieki.
Okres odroczenia biegnie od dnia wydania postanowienia w tym przedmiocie.
Sądem właściwym do rozpoznania wniosku o odroczenie jest Sąd Rejonowy, który orzekł w pierwszej instancji. Na odmowę udzielenia odroczenia wykonania kary przysługuje zażalenie.
Odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddaniu się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych.
Podstawą uzyskania pozytywnego rozstrzygnięcia jest należycie uzasadniony wniosek, w którym skazany wykaże zaistnienie przesłanek wskazanych w przepisie.
Skazany może działać samodzielnie, może też ustanowić obrońcę.